İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, trafik cezalarında yapılacak artışları içeren yasa tasarısının Meclis gündemine gelmesinden önce, trafikte başlayacak yeni dönemle ilgili bazı önemli değerlendirmelerde bulundu.

Yerlikaya'nın açıklamalarından dikkat çeken noktalar şunlar oldu:

"Karayollarımızda uygulanan bir trafik kanunumuz mevcut. Eğer yollarımızda kurallara uyma bilinci ve sistemi yerleşirse, trafik güvenliği konusunda hedeflediğimiz seviyeye ulaşabiliriz.

Göreve başlar başlamaz tüm birimlerden detaylı bilgi aldım ve trafik güvenliği alanındaki mevcut durumu, 2021 hedeflerini ve 2020'de belirlenen amaçları inceledim. 2030'a doğru ilerlerken hedeflere ulaşma konusunda bir sapma olduğunu tespit ettik.

Bu nedenle, trafik güvenliğini sağlamak için, tüm dünyanın başardığı gibi, denetimleri artırmak ve caydırıcı kuralları etkin bir şekilde uygulamak gerektiği sonucuna vardık.

Trafikte yaşanan can kayıplarını ve yaralanmaları önlemek istiyoruz. Ancak, 2015'ten 2024'e kadar olan süreçteki can kayıplarına baktığımızda, yıllık ve günlük verilerde maalesef artışlar görüyoruz.

2015'te bir yılda 7.530 kişi hayatını kaybetti, bu da günde ortalama 20,6 kayıp anlamına geliyor. 2021'de bu sayı günlük 14,7'ye, yıllık 5.362'ye geriledi. Bir yıl sonra biraz daha düşerek 14,3'e indi. Ancak 2023'te 17,9'a yükseldi. Bu artış, trafik denetimlerinin ve caydırıcı kuralların birlikte uygulanmasının önemini gösteriyor. Trafik kültürünün ve güvenliğinin oluşması için bu iki unsurun birlikte ilerlemesi gerekiyor.

6 Şubat'ta büyük bir felaket yaşadık. O dönemde önceliğimiz yaraları sarmaktı. Ardından Mayıs seçimleri gerçekleşti. Bu dört-beş aylık süreçte kaza, ölüm ve yaralanma sayılarında maalesef artışlar yaşandı.

Bu durumu son 6 ayda düzeltmek için denetimlere ağırlık verdik. Ancak asıl hazırlığımızı 2024 yılı için yaptık. Bu kapsamda, trafik görevlilerimizin, jandarma ve emniyet personelimizin sayısını artırdık, ekip sayılarımızı artırdık, radar sayılarımızı artırdık. Araç, ekip ve personel sayımızı planlı bir şekilde artırarak denetim gücümüzü yükselttik.

2019'da, son altı yılda toplam 75,8 milyon denetim yapılmıştı. 2023'te günlük ölüm oranının 14,9'a yükseldiği yıl 82,3 milyon denetim yapıldı. Biz yılı 82,9 milyon denetimle kapattık.

Bir yıl sonra, ekip sayısı, araç sayısı, personel sayısı hep birlikte sahadaydı. Kazaların yoğunlaştığı bölgelerde denetimleri sıklaştırdık. Denetim sayısını %50 artırarak 124,3 milyona çıkardık. İdari işlem sayısını ise %44 artırarak 22 milyondan 32 milyona yükselttik. Ölüm sayısını, yani can kayıplarını 197 kişi azaltarak 17,4'e düşürebildik.

Burada en önemli konu, hız ihlali. Çünkü hız ihlali, kazaların en büyük nedenlerinden biri olarak kabul ediliyor. Maalesef durum böyle. Trafik kural ihlalleriyle ilgili beş temel ihlal var ki, can kayıplarının en büyük nedeni bunlar. %84,7'si, yani yaklaşık %85'i yalnızca bu beş kural ihlalinden kaynaklanıyor.

Bu beş kural ihlali şöyle sıralanıyor: Hız kural ihlali, Şerit izleme ve değiştirme hataları (yaygın olarak "makas" olarak bilinen), Geçiş önceliği ve dönüş kurallarına uymama, Arkadan çarpma, Kırmızı ışık ihlali. İşte bu beş ihlal, trafikteki can kayıplarının yaklaşık %84-85'ini oluşturuyor.

Şimdi 2024'e tekrar bakalım. Aslında biz 2024'te Türkiye'ye şunu gösterdik: Denetimi olması gereken seviyeye getirdik. Ancak, birazdan sunumlarda da göreceğiniz üzere, caydırıcı kural olmadığı sürece, denetimi ne kadar artırırsak artıralım yetersiz kalıyor.

Denetimin etkisinin en önemli göstergesi, ölümlü ve yaralanmalı kazalardaki azalmadır. Ancak 2024'te gördük ki, bu hedefe tam olarak ulaşamadık.

2024 yılında 385 bin yaralanma meydana geldi. Günde 1.055 kişi trafikte yaralanarak hastaneye kaldırıldı. Bu sayı, bir şehir hastanesinin kapasitesine denk geliyor. Her gün Türkiye'de 1.055 yaralanma yaşanıyor.

2023'e göre denetim sayısını 41,3 milyon artırarak 122,3 milyona çıkarmamıza rağmen sadece 197 kişinin can kaybını önleyebildik. Biz bunu yeterli görmüyoruz, hedefimiz bu değil. Sayın Cumhurbaşkanımızın belirlediği hedef çok daha ileri bir noktayı işaret ediyor.

Dolayısıyla ne yapmamız lazım? Bu kuralların caydırıcılıklarını yeniden değerlendirmemiz gerektiğini gördük. Bu konuda jandarma, emniyet ve Trafik Daire Başkanlığı'ndaki uzman ekiplerimizle birlikte çok sayıda toplantı yaptık.

Ve şu sonuca vardık: Can kayıplarına en çok neden olan bu beş kural ihlaliyle ilgili caydırıcılığı nasıl artırabiliriz? Bu çalışmayı bir kanun teklifi haline getirdik. AK Parti Grubumuz bunu Meclis'e sundu ve şu anda Meclis'in değerlendirmesinde.

Bu süreçte sadece ülkemizi değil, dünyayı da inceledik. Bu konuda başarılı olan ülkelerin uygulamalarını araştırdık. Ekip arkadaşlarımız "Türkiye için yeni bir caydırıcı kural modeli nasıl olmalı?" sorusuna odaklanarak çalıştı. Ve şu anda bu düzenleme Meclis'te."

Teklife göre, tescil plakasının farklı okunmasına veya okunamamasına yol açacak şekilde plakasında değişiklik yapan sürücülere 140 bin lira para cezası verilecek ve araç 30 gün süreyle trafikten men edilecek.

Yük taşımacılığında kullanılan ve azami yüklü ağırlığı 3 bin 500 kilogramı aşan motorlu taşıtlar ile yolcu taşımacılığında kullanılan ve sürücüsü dahil 17'den fazla koltuğu olan motorlu taşıtlarda takograf, taksi hizmeti veren otomobillerde ise taksimetre bulundurulması ve kullanılması zorunlu olacak.

Yerleşim yerleri içinde hız sınırını 46-55 kilometre/saat aralığında aşanların sürücü belgeleri her seferinde 30 gün, 56-65 kilometre/saat aralığında aşanların sürücü belgeleri her seferinde 60 gün, 66 kilometre/saat ve üzeri aşanların sürücü belgeleri ise her seferinde 90 gün süreyle geri alınacak.

Geçiş üstünlüğüne sahip araçlara yol vermeyen sürücülere 15 bin lira para cezası uygulanacak.

Ambulanslar, acil hasta taşıyan araçlar, itfaiye araçları ve orman yangınlarıyla mücadele eden araçlara yol vermeyen ve gerektiğinde durmayan sürücülere 46 bin lira para cezası verilecek ve sürücü belgeleri 30 gün süreyle geri alınacak.

Araçlardaki modifikasyonun çevreyi rahatsız edecek düzeyde gürültü çıkarması halinde, aracı kullanan sürücüye 16 bin lira para cezası uygulanacak.

Kırmızı ışık ihlali yaparak trafik kazasına neden olan sürücülerin sürücü belgeleri 60 gün süreyle geri alınacak.

Geri alınan sürücü belgeleri, geri alma süresinin bitiminde, sürücünün psikoteknik değerlendirmeden geçirilerek sürücü belgesi almasına engel bir durumunun olmadığı tespit edilmesi halinde iade edilecek.

Seyir halindeyken cep telefonu veya benzeri iletişim cihazlarını kullanan sürücülere 5 bin lira para cezası verilecek.

Yarış yapan motorlu araç sürücülerine 46 bin lira para cezası uygulanacak ve sürücü belgeleri 2 yıl süreyle geri alınacak.

Ölümlü veya yaralanmalı trafik kazalarında, yetkililerden izin almadan, zorunlu haller dışında olay yerinden ayrılan sürücülere 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verilecek.